I. Đại cương
– Hội chứng Fitz Hugh Curtis là một biến chứng hiếm gặp của bệnh viêm vùng chậu, được đặt tên theo hai bác sỹ Thomas Fitz-Hugh và Arthur Hale Curtis, những người đầu tiên báo cáo tình trạng này trong năm 1930 và 1934.
– Là tình trạng viêm bao gan liên quan với nhiễm khuẩn đường sinh dục, xảy ra trên 1/4 bệnh nhân viêm vùng chậu, nhưng cũng có thể xảy ra ở những phụ nữ không có viêm vùng chậu và ở nam giới.
* Lâm sàng
– Điển hình là cơn đau nhói như trong viêm màng phổi bắt đầu ở hạ sườn phải, thường đi kèm với các dấu hiệu viêm vòi tử cung, có thể nhầm lẫn với nhiều bệnh lý phổ biến khác như viêm túi mật hoặc viêm bể thận.
– Đau hạ sườn phải: đau dữ dội, tăng lên khi ho hoặc hít thở sâu, cử động. Đau có thể lan lên vai hoặc cánh tay phải. Một số trường hợp kèm theo đau vùng hạ vị hoặc hố chậu phải.
– Viêm nhiễm sinh dục: ngứa bộ phận sinh dục, ra khí hư
– Sốt, đau đầu, mệt mỏi
* Cơ chế bệnh sinh
– Lây truyền trực tiếp: khởi đầu từ viêm nhiễm vùng tiểu khung, vi khuẩn qua vòi trứng rồi ngược lên theo đại tràng đến bao gan và gây tình trạng viêm bao gan và các cấu trúc xung quanh.
– Lây truyền qua đường máu
– Đường bạch huyết.
– Đáp ứng miễn dịch quá mức: do đáp ứng quá mức của hệ miễn dịch với Chlamydia Trachomatis. Nghiên cứu cho thấy nồng độ kháng thể chống lại C.Trichomatis ở những bệnh nhân Fitz Hugh Curtis cao hơn ở những bệnh nhân chỉ bị viêm vòi trứng đơn thuần.
II. Nguyên nhân
* Bệnh lậu
– Hội chứng Fitz Hugh Curtis được mô tả lần đầu tiên vào năm 1920 bởi Carlos Stajano, ông ghi nhận lại sự dính của bao gan vào thành bụng trước ở những bệnh nhân bị nhiễm lậu và có triệu chứng đau ở hạ sườn phải.
– Trong những năm 1930, Thomas Fitz-Hugh và Arthur Curtis cũng mô tả hội chứng và liên hệ giữa hội chứng lâm sàng cấp tính của cơn đau góc phần tư trên phải theo sau một nhiễm trùng vùng chậu với hiện tượng dính bao gan vào thành bụng trước – hình ảnh “Violin string” thấy ở những phụ nữ có viêm vòi trứng trước đó. Curtis đã mô tả nhiều ca điển hình có hiện tượng dính bao gan vào thành bụng trước ở bệnh nhân nhiễm cầu khuẩn lậu, và ghi nhận rằng hiện tượng dính tương tự không tìm thấy ở các nguyên nhân gây viêm phúc mạc khác. Điều này gợi ý mối liên hệ trên là một hội chứng duy nhất. Fitz-Hugh cho rằng Neisseria gonorrhoeae là nguyên nhân, vì ông tìm được song cầu gram âm trên phết tế bào bao gan của bệnh nhân có hội chứng.
* C.Trachomatis
– Trong năm 1978, Muller-Schoop và cộng sự lần đầu tiên chứng mình bằng chứng huyết thanh của nhiễm trùng cấp tính Chlamydia trachomatis ở 9 trên 11 bệnh nhân đã qua nội soi ổ bụng đánh giá tình trạng viêm phúc mạc, 6 người trong số đó cũng có viêm bao gan.
– C.trachomatis đã được nuôi cấy từ cổ tử cung, ống dẫn trứng, và đã có một vài bệnh nhân được ghi nhận có tình trạng viêm bao gan.
– Vào năm 1985, Lopez Zeno và cộng sự cho thấy Chlamydia Trachomatis là tác nhân gây bệnh chính chứ không phải là Neisseria gonorrhoeae.
* Lao màng bụng
– Viêm quanh gan là một biến chứng hiếm gặp của bệnh lao, phổ biến khi có sự tham gia của màng bụng và bộ phận sinh dục.
– Các mô tả đầu tiện về hội chứng Fitz Hugh Curtis liên quan đến lao đã được thực hiện vào năm 2003 bởi Sharma và cộng sự. Mô tả 40 trường hợp hội chứng này trên 82 bệnh nhân bị bệnh lao bộ phận sinh dục.
III. Chẩn đoán siêu âm
– Hình ảnh viêm dày bao gan
– Tăng kích thước buồng trứng, apxe buồng trứng, ứ nước hoặc ử mủ vòi trứng.
– Thâm nhiễm mỡ vùng tiểu khung.
– Dịch tiểu khung
IV. Chẩn đoán CLVT
– Biểu hiệm viêm bao gan:
+ Ở thì động mạch, bao gan dày và tăng tỷ trọng so với nhu mô gan phía trong, có thể đồng tỷ trọng với nhu mô gan ở thì muộn.
+ Hình ảnh dày bao gan chủ yếu ở mặt trước trên của gan.
+ Dịch quanh gan
+ Có thể kèm rối loạn tưới máu nhu mô gan: nhu mô gan ngấm thuốc không đồng nhất thì động mạch, trở về đồng tỷ trọng ở thì tĩnh mạch cửa và thì muộn.
+ Dày thành túi mật, dịch quanh túi mật
=> Case lâm sàng 1:
=> Case lâm sàng 2:
=> Case lâm sàng 3:
=> Case lâm sàng 4:
=> Case lâm sàng 5:
=> Case lâm sàng 6:
– Hình ảnh dày bao gan có thể chia 3 loại:
+ Dải mỏng: chiều dày bao gan từ 1-2mm, bao quanh bề mặt gan.
+ Loại băng rộng: dày >3mm
+ Hỗn hợp: bao gồm hai loại dải mỏng và băng rộng, giới hạn rõ với nhu mô gan. Dày bao gan khu trú khi dài < 5cm, dày lan tỏa khi dài > 5cm.
– Tụ dịch rãnh thành đại tràng phải, tiểu khung.
– Hình ảnh viêm vùng chậu:
+ Viêm phần phụ, apxe phần phụ, ứ nước hoặc ứ mủ vòi trứng.
+ Dịch hạ vị
=> Case lâm sàng 1:
=> Case lâm sàng 2:
– Thâm nhiễm mỡ vùng chậu.
V. Phân biệt
* Lao màng bụng
– Hình ảnh dịch ổ bụng, nốt mạc treo, dày bao gan, dày phúc mạc, ngấm thuốc sau tiêm.
* U màng bụng
* Viêm phúc mạc
* Viêm đường mật cấp
* Gan nhiễm mỡ
– Bao gan tăng tỷ trọng tương đối so với nhu mô gan nhiễm mỡ giảm tỷ trọng.
Tài liệu tham khảo
* Fitz-Hugh–Curtis Syndrome: Multidetector CT Findings of Transient Hepatic Attenuation Difference and Gallbladder Wall Thickening – Pelvic Inflammatory Disease: Multimodality Imaging Approach with Clinical-Pathologic Correlation – Margarita V. Revzin, MD, MS, Mahan Mathur, MD
* Spectrum of CT Findings in Acute Pyogenic Pelvic Inflammatory Disease – Joseph W. Sam, MD, PhD
* CT findings of hepatic capsular enhancement – D. M. Yang, H. C. Kim, W. Jin
* CT Diagnosis of Fitz-Hugh and Curtis Syndrome: Value of the Arterial Phase Scan – Seung Ho Joo, MD
* Fitz-Hugh-Curtis syndrome: clinical diagnostic value of dynamic enhanced MSCT – Pei-Yuan Wang
* Ultrasonographic findings in Fitz-Hugh-Curtis syndrome: a thickened or three-layer hepatic capsule – You Ho Moon
* Fitz-Hugh-Curtis Syndrome – Keizo Tanitame
* Fitz-Hugh-Curtis syndrome: hepatic capsular enhancement and diffuse gallbladder wall thickening on contrast-enhanced CT – Tohru Takeshita
* Clinical Features of Fitz-Hugh-Curtis Syndrome in the Emergency Department – Yonsei Med
* Fitz-Hugh-Curtis Syndrome Radiologic Manifestation – Akihiro Nishie, MD, Kengo Yoshimitsu, MD, Hiroyuki Irie, MD, Tadamasa Yoshitake, MD
* Radiologic diagnosis of Fitz-Hugh-Curtis syndrome – WANG, Cheng-lin; GUO, Xue-jun; YUAN, Zhi-dong; SHI, Qiao; HU, Xiao-hong; FANG, Lin
* Fitz-Hugh–Curtis Syndrome: Multidetector CT Findings of Transient Hepatic Attenuation Difference and Gallbladder Wall Thickening – Perry J. Pickhardt
