I. Đại cương
– Tràn khí sau phúc mạc (Pneumoretroperitoneum) là sự hiện diện của khí trong khoang sau phúc mạc.
– Nguyên nhân:
+ Thủng tạng rỗng sau phúc mạc: tá tràng, đại tràng lên, đại tràng xuống, trực tràng.
+ Phẫu thuật cơ quan sau phúc mạc: hệ tiết niệu, tuyến thượng thận, phẫu thuật cột sống (đường tiếp cận phía trước).
+ Khí trung thất lan xuống ổ bụng vào khoang sau phúc mạc.
+ Bệnh lý khoang sau phúc mạc: viêm tụy hoại tử, viêm thận bể thận khí thũng, apxe thận, apxe cơ thắt lưng…
+ Thủ thuật: sinh thiết qua da, dẫn lưu khoang sau phúc mạc.
II. Khoang sau phúc mạc
– Khoang sau phúc mạc nằm phía trước mạc ngang và phía sau phúc mạc thành.
– Gồm 2 khoang bên và 1 khoang mạch máu trung tâm.
– Mỗi khoang bên gồm 3 khoang phân chia bởi mạc thận:
+ Khoang cạnh thận trước
+ Khoang cạnh thận sau
+ Khoang quanh thận.
1. Khoang cạnh thận trước
– Giới hạn:
+ Phía trước: bởi phúc mạc thành.
+ Phía sau: mạc quanh thận
– Gồm các cấu trúc:
+ Tụy (đầu, thân, đuôi)
+ Đại tràng phải
+ Đại tràng trái
+ Tá tràng (khúc II, III)
2. Khoang cạnh thận sau
– Giới hạn:
+ Phía sau: mạc ngang
+ Phía trước và bên: mạc quanh thận
+ Nằm sau bên cơ vuông thắt lưng
– Thành phần: chứa 2 dải mỡ, mô liên kết, thần kinh.
3. Khoang quanh thận
– Giới hạn: mạc quanh thận
+ Phía trước: cân Gerota
+ Phía sau: cân Zuckerkandl
– Thần phần: thận và tuyến thượng thận, đoạn trên niệu quản, mạch thận, mạch quanh thận.
– Có vách nối và mạng lưới bạch huyết phong phú cho phép sự lan tràn của bệnh lý từ các khoang lân cận.
– Hợp nhất của 2 cân ở dưới => thường không mở rộng xuống tiểu khung được.
4. Khoang quanh mạch
– Giới hạn: mạc quanh thận.
– Thành phần: động mạch chủ bụng, tĩnh mạch chủ dưới, mỡ, hạch.
– Một vài bệnh lý hay gặp:
+ Xơ hóa khoang sau phúc mạc
+ Viêm quanh động mạch
+ Xuất huyết từ rò của phình động mạch chủ
+ Bệnh lý hạch
III. Chẩn đoán x-quang
– Hình ảnh khí bao quanh các cấu trúc sau phúc mạc như tụy, động mạch chủ, thận – tuyến thượng thận, cơ thắt lưng, đoạn ruột nằm sau phúc mạc (tá tràng, đại tràng lên, đại tràng xuống, trực tràng).
IV. Chẩn đoán CLVT
– Cắt lớp vi tính có thể bộc lộ các bóng khí sau phúc mạc ngay cả khi số lượng rất ít.
– Hình ảnh khí bao quanh các cấu trúc sau phúc mạc như tụy, động mạch chủ, thận – tuyến thượng thận, cơ thắt lưng, đoạn ruột nằm sau phúc mạc (tá tràng, đại tràng lên, đại tràng xuống, trực tràng).
– Khí sau phúc mạc có thể lan lên trung thất.
=> Case lâm sàng 1: khí quanh tụy – ĐM chủ – thận – cơ thắt lưng trái
=> Case lâm sàng 2: khí quanh trực tràng
=> Case lâm sàng 3: khí quanh thận
=> Case lâm sàng 4:
=> Case lâm sàng 5:
Tài liệu tham khảo
* Traumatic Retroperitoneal Injuries: Review of Multidetector CT Findings – Kevin P. Daly, MD, Christopher P. Ho, MD, D. Laurie Persson, BA
* Imaging of Abnormal Air in the Abdomen and Pelvis – Shobhit Sharma,Jonathan McDougal,Tarun Pandey,Kedar Jambhekar,Roopa Ram
* Pneumoperitoneum Imaging – Ali Nawaz Khan, MBBS, FRCS, FRCP, FRCR; Chief Editor: Eugene C Lin, MD
* Pneumomediastinum, Pneumoretroperitoneum, Pneumoperitoneum and Subcutaneous Emphysema Secondary to a Penetrating Anal Injury – Yu-Ting Hsiao
* Pneumoretroperitoneum, Pneumomediastinum, Pneumothorax, and Subcutaneous Emphysema after Diagnostic Colonoscopy – Hee Sung Lee
* Pneumoretroperitoneum Associated with “Dirty Mass”: An Unusual Case of Rectal Perforation – Pasquale Liguori
* Massive pneumoretroperitoneum arising from emphysematous cholecystitis: a case report and the literature review – Yasumichi Yagi
* Extraperitoneal air: Tracking the source on MDCT in emergency – K. Saggar, A. Ahluwalia, C. Kakkar
* Perirenal rindlike lesions. Radiological approach – M.Corral, E. Girela Baena, G. C. Fernández-Pérez
* Ectopic gas – S. G. Rizzo, M. Luque, M. ÁLVAREZ GARCÍA, M. Hernandez Herrero, J. Gomez Corral, M. Alonso, S. Marzoa Ruiz, M. Fajardo, M. Mendo; Valladolid/ES
* Track the gas to find the hole – localizing the perforation site in CT – A. S. Linhares Moreira
* Extraperitoneal Space: Anatomic and Radiologic Overview – M. Horta, N. Neto, C. Couceiro, L. P. Martins; Lisbon/PT
* Abdominal air… is it in the right or in the wrong place? – M. Drake Perez
* Direct Retroperitoneal Extension from Diseases of Peritoneal Organs – Y. Lim
* Etiology of extraluminal gas in plain abdominal radiography – C. P. Fernandez Ruiz
* Retroperitoneal necroses: a challenge for the radiologist – G. Columbano
* Transdiaphragmatic decompression pathways of pneumomediastinum and pneumoretroperitoneum – J. Isogai, J. Kaneko, S. Maejima; Hasuda/JP
