I. Đại cương
– Chấn thương niệu đạo là một cấp cứu niệu khoa. Chấn thương niệu đạo thường xảy ra ở nam giới, hiếm gặp ở nữ giới, nếu gặp thường rất nặng.
– Có tỉ lệ sốc chiếm từ 50-70% các trường hợp do đau, mất máu và tổn thương phối hợp.
– Tuổi thường gặp từ 20-50 (đó là lứa tuổi chủ yếu tham gia giao thông và các hoạt động lao động).
– Việc điều trị để lại nhiều biến chứng nặng và phức tạp cả về tiết niệu lẫn sinh dục.
– Di chứng thường gặp là hẹp niệu đạo và vô sinh.
II. Cơ chế chấn thương
* Niệu đạo sau
+ Niệu đạo sau bị tổn thương chủ yếu do cơ chế chấn thương gián tiếp và là biến chứng của vỡ xương chậu (niệu đạo sau chui qua cân đáy chậu giữa bị giằng giật khi xương chậu bị tổn thương, di lệch khung chậu càng lớn tổn thương càng nặng). Khoảng 90% các trường hợp này gây nên do tai nạn giao thông, tai nạn thể thao… Thương tổn loại này xảy ra do sự xé mạnh của xương chậu vỡ vào niệu đạo.
+ Một số trường hợp khác chấn thương niệu đạo sau xảy ra do tai biến nong niệu đạo và nội soi tiết niệu.
* Niệu đạo trước
+ Chấn thương mạnh từ bên ngoài vào vùng tầng sinh môn: thường gặp là do bệnh nhân ngã ở tư thế xoạc chân như trượt chân ở bậc thang, ngã ở mạn thuyền…hoặc cũng có thể do va chạm mạnh lúc đang lái xe đạp trên đường…
+ Các vết thương xuyên thủng thường do các vật sắc nhọn như dao… đâm vào.
+ Niệu đạo dương vật di động ít bị tổn thương, thường chỉ xảy ra khi bị kẹp giữa hai vật cứng hoặc bị bẻ đột ngột khi đang cương.
III. Giải phẫu
* Niệu đạo nam
– Niệu đạo nam là một ống dẫn nước tiểu từ bàng quang ra miệng sáo, đồng thời là đường đi chung của hệ tiết niệu và hệ sinh dục (khi xuất tinh).
– Khi dương vật mềm, niệu đạo dài khoảng 16cm: đoạn tiền liệt tuyến dài khoảng 2,5-3cm, đoạn màng khoảng 1,2cm và đoạn xốp khoảng 12cm.
– Bình thường, lúc đi tiểu, niệu đạo nở thành ống, có 3 đoạn phình và 4 đoạn hẹp.
+ Các đoạn phình gồm: hố thuyền, đoạn niệu đạo hành dương vật, xoang tiền liệt tuyến
+ Các đoạn hẹp gồm: lỗ ngoài niệu đạo, đoạn niệu đạo trong vật xốp, đoạn niệu đạo màng, đoạn niệu đạo ở cổ bàng quang
– Phân chia:
+ Theo giải phẫu: đoạn tiền liệt, đoạn màng và đoạn xốp (gồm niệu đạo hành và niệu đạo dương vật).
+ Theo sinh lý: niệu đạo sau (gồm niệu đạo màng và niệu đạo tiền liệt tuyến) và niệu đạo trước (niệu đạo xốp). Khi chấn thương vỡ xương chậu, niệu đạo màng dễ bị tổn thương. Niệu đạo tuyến tiền liệt thường chỉ bị tổn thương trong các thủ thuật nội soi tiết niệu. Niệu đạo trước có vật xốp bao quanh, khi chấn thương vật xốp dễ bị tổn thơng gây chảy máu nhiều, hay để lại di chứng hẹp niệu đạo hơn niệu đạo sau.
+ Theo phẫu thuật: đoạn cố định (gồm đoạn niệu đạo tiền liệt, đoạn màng và phần niệu đạo xốp từ niệu đạo màng đến dây treo dương vật) và đoạn di động (là phần niệu đạo còn lại cho đến lỗ miệng sáo).
* Niệu đạo nữ: niệu đạo nữ tương ứng với đoạn niệu đạo tiền liệt và đoạn màng ở nam giới, đi từ lỗ niệu đạo trong ở cổ bàng quang tới lỗ niệu đạo ngoài ở âm hộ, dài khoảng 3-4cm.
IV. Chẩn đoán hình ảnh
– Chụp bàng quang – niệu đạo khi đi tiểu là phương pháp hình ảnh thích hợp nhất để đánh giá phần niệu đạo sau ở nam và các tổn thương niệu đạo ở nữ giới.
– Chụp niệu đạo – bàng quang ngược dòng là phương pháp hình ảnh được lựa chọn để đánh giá phần niệu đạo trước ở nam giới.
+ Hình ảnh thoát thuốc cản quang bất thường ngoài niệu đạo.
+ Thường có hình tia, không đều.
=> Case lâm sàng 1:
Hình ảnh bệnh lý ↵
Tài liệu tham khảo
* Management of male pelvic fracture urethral injuries: Review and current topics – Akio Horiguchi
* A radiologist’s guide to the role of urethrography in the assessment of urethral diseases in adult males – . L. F. Yasin, O. Aljaziri, A. H. M. Sha’ban
* Emergency Imaging of Male Genital and Urethral Trauma – M. Pont, A. Alcalá-Galiano Rubio, M. Arroyo
* Imaging assessment of urogenital emergencies – A. Moffa, R. Del Vescovo, G. Frauenfelder
* Imaging of Urethral Disease: A Pictorial Review – Akira Kawashima, Carl M. Sandler, Neil F. Wasserman
* An overview of urethral injury – R. Christopher Doiron, MD and Keith F. Rourke, MD
* Urethral injuries after pelvic trauma: evaluation with urethrography – Mark D Ingram, Sarah G Watson, Philippa L Skippage, Uday Patel
* CT Signs of Urethral Injury – Muhammad Ali, Yair Safriel, Salvatore J A Sclafani, Robert Schulze
