I. Đại cương
– Hệ niệu đôi (Duplex collecting system / Duplicated collecting system) là một trong những bất thường bẩm sinh thường gặp nhất của đường tiết niệu trên.
– Tỉ lệ khoảng 0.67% ở người trưởng thành.
– Nữ gặp nhiều hơn nam 3,4 lần, thường gặp ở 1 bên.
– Tiền sử gia đình khá rõ nét, tần suất bệnh nhân có anh chị em ruột hoặc bố mẹ cũng bị dị tật là 12,5%.
* Phân loại
– Thận đôi (Duplex kidney): 2 đài bể thận riêng biệt thoát ra từ 1 thận.
– Đường bài xuất đôi (Duplex collecting system):
+ Niệu quản đơn (Singer ureter): 2 đài bể thận chung 1 niệu quản ngay chỗ nối bể thận – niệu quản.
+ Niệu quản tách đôi (Bifid ureter): 2 đài bể thận với 2 niệu quản riêng biệt hợp nhất thành 1 niệu quản duy nhất trước chỗ đổ bàng quang.
+ Niệu quản đôi (Double ureter): 2 đài bể thận với 2 niệu quản riêng biệt đổ vào bàng quang.
– Đường bài xuất tách đôi (Bifid collecting system): 2 đài bể thận với 2 niệu quản riêng biệt hợp nhất tại chổ đổ bàng quang hoặc tách đôi.
– Niệu quản đôi (Duplicated ureters): 2 niệu quản riêng biệt đổ vào bàng quang hoặc đường sinh dục.
=> Hệ niệu đôi hoàn toàn: 2 đài bể thận và 2 niệu quản riêng biệt. Với hệ niệu đôi hoàn toàn, niệu quản dưới thường cắm vào bàng quang ở vị trí bình thường nhưng theo chiều vuông góc với thành bàng quang => làm cho niệu quản dưới hay bị trào ngược. Niệu quản trên cắm vào bàng quang ở vị trí thấp hơn và ở trong so với vị trí bình thường => đầu tận của niệu quản thường phồng lên trong lòng bàng quang tạo thành nang niệu quản với một miệng hẹp đổ vào lòng bàng quang
=> Hệ niệu đôi đôi không hoàn toàn: 2 đài bể thận chung niệu quản.
* Giải phẫu
– Thận hình hạt đậu nằm phía sau ổ phúc mạc, 2 bên cột sống.
– Kích thước: dày 3cm, rộng 6cm, cao 11cm. Trọng lượng: 150gram (nam) và 135 gram (nữ).
– Rốn thận chứa mạch máu ra-vào thận và niệu quản.
– Ngoài cùng là mạc thận, bản chất là mô liên kết, gồm 2 lá (trong và ngoài). Tiếp đến là lớp mỡ quanh thận, rồi đến bao thận và cuối cùng là nhu mô thận.
– Động mạch thận: thận được cấp máu bởi động mạch thận, tách ra từ động mạch chủ bụng. Động mạch thận phải đi phía sau tĩnh mạch chủ dưới. Động mạch thận vào thận qua rốn thận, sau đó chia làm nhiều nhánh – chia các động mạch liên thùy – chia thành nhiều động mạch cung.
– Cấu tạo thận: xoang thận ở giữa – xung quanh là nhu mô thận (vỏ thận + tủy thận)
+ Xoang thận: chứa mạch máu và thần kinh thận, hệ thống đài bể thận và mô liên kết mỡ. Đài thận nhỏ nhận nước tiểu từ nhú thận, đổ ra đài thận lớn, đài thận lớn hợp thành bể thận – nối với niệu quản.
+ Vỏ thận: nằm ngay dưới bao thận, gồm cột thận (giữa các tháp thận) và các tiểu thùy vỏ từ đáy tháp thận tới bao thận.
+ Tủy thận: do các tháp thận (tháp Malpighi) tạo nên. Đáy tháp thận hướng về phía vỏ thận, đỉnh hướng về phía xoang thận, lồi vào trong xoang thận tạo nên nhú thận – nối với đài thận nhỏ.
=> Siêu âm Doppler:
II. Chẩn đoán siêu âm
* Thận đôi
– Thận dài, mỏng do tăng chiều dài thận tới 30%.
– Biến đổi hình thái thận
– Một dải eo hẹp có thể thấy rõ giữa hai nửa, phức hợp xoang có thể gấp đôi, có thể thấy hai rốn thận.
=> Case lâm sàng 1:
III. Chẩn đoán UIV
– Thận đôi không hoàn toàn: dễ chẩn đoán do thường cả 2 cực không ứ nước và chức năng bài tiết bình thường.
– Thận đôi hoàn toàn: cực trên thường ứ ước, mất chức năng bài tiết, bóng thận lớn, biến dạng nhóm đài bể thận dưới, ureterocele bàng quang.
=> Case lâm sàng 1: hệ niệu đôi không hoàn toàn
=> Case lâm sàng 2: hệ niệu đôi hoàn toàn
=> Case lâm sàng 3: hệ niệu đôi hoàn toàn
IV. Chẩn đoán CLVT
– Đánh giá rõ nhất ở thì bài tiết, kết hợp dựng hình 3D.
=> Case lâm sàng 1:
=> Case lâm sàng 2:
=> Case lâm sàng 3:
– Trên lát cắt ngang qua phần nhu mô nối 2 xoang thận => không thấy hình ảnh xoang thận => Dấu hiệu “faceless kidney”
=> Case lâm sàng 1:
Hình ảnh bệnh lý ↵
Tài liệu tham khảo
* Ureteral duplication and its complications – S K Fernbach, K A Feinstein, K Spencer, C A Lindstrom
* The duplicated collecting system of the urinary tract: embryology, imaging appearances and clinical considerations – Ryne A Didier, Jeanne S Chow, Neha S Kwatra
* The ‘‘faceless’’ kidney – George Athanasatos, Raymond B. Dyer
* Classic Signs in Uroradiology – Raymond B. Dyer, MD ● Michael Y. Chen, MD
