I. Đại cương
– Viêm khớp dạng thấp (Rheumatoid Arthritis) là một bệnh lý tự miễn điển hình, diễn biến mạn tính, với các biểu hiện tại khớp, ngoài khớp và toàn thân ở các mức độ khác nhau.
– Chiếm tỷ lệ 05-1% người trưởng thành.
– Thường gặp ở nữ (nữ:nam = 3:1), tuổi trung niên.
– Các triệu chứng lâm sàng có ý nghĩa quan trọng trong việc chẩn đoán viêm khớp dạng thấp.
– Hình ảnh X-quang điển hình là một trong 7 tiêu chuẩn chẩn đoán viêm khớp dạng thấp theo tiêu chuẩn của hội Thấp khớp Mỹ (American College of Rheumatology – ACR).
* Tiêu chuẩn ACR 1987
– Có ít nhất 4/7 tiêu chuẩn, thời gian diễn biến của tiêu chuẩn 1-4 ít nhất 6 tuần.
+ Cứng khớp vào buổi sáng kéo dài trên một giờ.
+ Viêm tối thiểu 3/14 khớp: ngón gần, bàn ngón tay, cổ tay, khuỷu, gối, cổ chân, bào ngón chân (hai bên).
+ Sưng đau ít nhất 1 khớp: khớp bàn ngón gần, khớp ngón tay và khớp cổ tay.
+ Tính chất đối xứng.
+ Có hạt dưới da.
+ Yếu tố dạng thấp trong huyết thanh dương tính.
+ Hình ảnh X-quang điển hình.
* Tiêu chuẩn ACR 2010
– Tổng số điểm ≥ 6
– Khớp viêm
+ 1 khớp lớn (khớp vai, khuỷu, háng, gối, cổ chân): 0 điểm
+ 2-10 khớp lớn: 1 điểm
+ 1-3 khớp nhỏ (khớp bàn ngón tay, ngón gần): 2 điểm
+ 4-10 khớp nhỏ (có hoặc không kèm với viêm khớp lớn): 3 điểm
+ > 10 khớp (ít nhất 1 khớp nhỏ): 5 điểm
– Miễn dịch
+ RF (Rheumatoid factor – yếu tố dạng thấp) và anti CCP (kháng thể kháng peptid citrullin vòng) âm tính (RF <14 UI/ml, anti CCP <17 UI/ml): 0 điểm
+ RF hoặc anti CCP dương tính thấp (≤3 lần giới hạn bt cao): 2 điểm
+ RF hoặc anti CCP dương tính mạnh (>3 lần giới hạn bt cao): 3 điểm
– Phản ứng viêm cấp tính
+ Protein C phản ứng và máu lắng bình thường: 0 điểm
+ Protein C phản ứng hoặc máu lắng tăng: 1 điểm
– Thời gian bị bệnh
+ < 6 tuần: 0 điểm
+ ≥ 6 tuần: 1 điểm
II. Chẩn đoán hình ảnh
* Tổn thương cổ bàn tay
– Hình ảnh X-quang trong viêm khớp dạng thấp đến muộn hơn các triệu chứng lâm sàng, khi các cấu trúc của khớp đã bị phá hủy nhiều.
– Đặc điểm hình ảnh:
+ Loãng xương vùng cạnh khớp nhất là các vùng cổ – bàn tay.
+ Hẹp và mờ khe khớp ở các khớp nhỏ (khớp cổ tay, khớp bàn ngón, khớp ngón gần)
+ Ổ khuyết xương dưới sụn và khuyết xương ở bờ khớp
=> Case lâm sàng 1:
+ Phì đại phần mềm và bao hoạt dịch tạo bóng mờ hình thoi ở các khớp ngón tay.
+ Ở giai đoạn nặng hơn có thể thấy hình ảnh biến dạng nặng nề của các khớp bàn – ngón và khớp ngón gần tạo hình ảnh bàn tay gió thổi, ngón tay lưng lạc đà.
=> Case lâm sàng 1:
* Tổn thương cột sống
– Thường gặp cột sống cổ (50%), hiếm gặp cột sống ngực và thắt lưng.
– Bào mòn mỏm nha, mỏm gai đốt sống.
– Loãng xương và gãy xương bệnh lý.
– Trật khớp C1-C2.
Hình ảnh bệnh lý ↵
Tài liệu tham khảo
* Rheumatoid Arthritis: A Practical Guide to State-of-the-Art Imaging, Image Interpretation, and Clinical Implications – Oliver J. Sommer, MD, Andrea Kladosek, MD, Volkmar Weiler, MD
* Rheumatoid Arthritis of the Hand and Wrist: Comparison of Three Imaging Techniques –
